Cem Çeşitleri

Cem çeşitleri
Uygulamada bir birlerine çok benzeyen cem törenleri yapılış yeri ve zamanına göre değişik adlar alırlar. Bunlar:
1) İkrar verme cemi,
2) Görgü, baş okutma cemi,
3) Abdal Musa Kurbanı,
4) Koldan kopan erkânı,
5) Dârdan indirme erkânı’dır.
Tâliplerin Alevî-Bektaşî yoluna girmeleri için yapılan cem törenlerine ikrar verme cemi denilir. Bektaşîliğe girecek olan kişiye bu cem törenleriyle, yükümlülükleri hatırlatılır. İkrar verme cem’i bir nevi Bektaşîlik Tarîkatı’na kaydoluş cem’i dir.
Alevî ve Bektaşîlerin önemli cem törenlerinden birisi de görgü cemidir. Baş okutma cemi de denilen bu törenlerde tarîkatta bulunan herkes görgüden geçirilir. Genellikle her yıl kış aylarında yapılır. Bu âyinde görülen, görgüden geçirilen kişiler ikrarlarını tazelemiş olurlar. Birbirleriyle küs ve dargın olanlar barıştırılır. Daha önce işlenilen günahlara tövbe edilir ve beyaz bir sayfa açılır. Görgü ya da baş okutma cemleri bir nevi kayıt yenileme gibidir.
Cem törenlerinin muayyen bir zamanı yoktur. Sadece Kerbela’yı anmak maksadıyla yapılan cem törenleri Muharrem ayında muayyen vakitte yapılır. Bazı bölgelerde kış aylarında perşembeyi cumaya bağlayan gecelerde Abdal Musa Kurbanı’nı her hafta yapmak gelenekselleşmiştir.
Gençleri cem törenlerine alıştırmak, onlara gelenek ve göreneklerle ilgili bilgi vermek, tarîkatın ruhunu gençlere aşılamak için yapılan cem törenlerine koldan kopan erkânı denilir. Ölen bir kimsenin ruhunu ta’ziz maksadıyla yapılan cem törenine ise, dârdan indirme erkanı adı verilir. Bu tören de; ölen kişinin yakınları, ölen kişiye vekaleten meydanda dâr’a durur ve orda bulunanlardan helallik dilerler. Eğer ölen kişi birilerini incitmişse helallik alınır, borcu varsa ödenir. Alacaklı çıkmaz ise, bütün katılanlar, “biz onu affettik Allah’da affetsin” diyerek duada bulunurlar. Bunu göstermek için niyaz ederler. Ölenin ruhu için nefes ve düvazlar okunur.
Sözkonusu cem törenleri, Anadolu’nun muhtelif yerlerinde yaşayan alevî ve bektaşî topluluklarında temelde aynı olmakla birlikte dede ve babaların bilgisine görgüsüne göre uygulamalarda önemli farklılıklar gösteriyor. Zaman ve mekan darlığı, dedelerin sayı bakımından azalması, dedeliğin meslek olarak geri planlarda kalması gibi sebeb-lerden dolayı uygulamalarda farklılıklar görülmektedir. Düvazlarda, deyişlerde, dualarda bu farklılıklar kendisini net bir şekilde hissettirmektedir.