On iki Hizmet
On iki Hizmet
Cem törenlerinde On iki İmam’a izafeten olsa gerek, on iki kutsal görev ve bu görevleri yapmakla görevli on iki kişi, cem törenlerinin olmazsa olmaz unsurları arasındadır. Cem törenlerindeki on iki görev şunlardır:
1) Dede: Cem törenlerini yönetir.
2) Rehber: Rehber, cem törenlerinde dedenin ve-kili gibidir. Bir yerde onun yardımcısıdır. Eğer dede gelmemişse, cem törenlerini idare eder. Görgüsü yapılanlara ve ceme katılanlara yardımcı olur. Hz. Peygamber’in miraca çıkarken Cebrail’in rehberlik etmesini kendisine referans olarak almıştır.
3) Gözcü: Törene katılanların usule göre hareket edip etmediklerini gözetler. Uygunsuz davranışları önlemekle görevlidir.
4) Çerağcı: Çerağ’ın yakılması ve meydanın aydınlatılmasıyla ilgili görevlidir. Çerağ, zeytinyağı ve kumaş parçalarından yapılan bir aydınlatma ve yanma aracıdır. Çerağ, cem töreni boyunca yanar. Bu görev elektirikle aydınlatmaya rağmen günümüzde de “aydınlanma” ve “nurlanma”nın simgesi olarak aynen devam etmektedir.
5) Sâzendâr: Bazı yerlerde sazendâra zâkir de denilir. Saz çalarak, deyiş, düvaz, miraclama söyler. Sayıları bir ila üç kişi arasında değişir. Törene katılanların ve yerin büyüklüğü bu sayıyı belirleyen hususlardır.
6) Ferraş: Carcı, ya da süpürgeci de denilir. Meydanı süpürür. Ferraşın meydanı süpürmesi, mânevî temizlik için bir çağrıdır. Asıl cem evinin temizliğinden iznikçi sorumludur. Ferraşın meydanı süpürmesi de, simgesel bir süpürmedir.
7) Sakka: Buna dolucu da denilir. Su ya da şerbet dağıtan kimsedir. İçki içilen cem törenlerinde ise içki dağıtır.
8) Sofracı: Buna kurbancı da denilir. Kurban kesim işleri ve yemek işlerinden sorumludur. Bir nevi aşcı gibidir.
9) Pervane: Bâzı yerlerde iç bazı yerlerde de dış pervane olarak adlandırılır. Bekçiyle de karıştırılır. Bekçiyle görevleri aynı görünmekle birlikte, sorumluluk alanları farklıdır. İç pervane, içerinin güvenliğiyle; dış pervane ise, mahalle ya da köyün güvenliğiyle görevlidir. Normal Bekçi ise, cem evinin giriş ve çıkışının güvenliğinden sorumludur. İç pervane, semah yapanlara düzen verir. Dışarı pervanesi ise, millet cem töreni yaparken dışarının güvenliğiyle ilgilenir. Cem törenlerine mâzeretleri dolayısıyla katılamayanlara göz kulak olurlar. Uygun bir silah taşırlar. Dışarıda tehlike olup olmadığını kontrol ederler. Gerekirse cem evine gelerek, “kurtla kuzu yan yana dolaşıyor” diyerek her şeyin yolunda gittiğini haber verirler.
10) Peyik: Cem törenini insanlara haber verirler. Bunlara davetçi, ayakçı da denilir.
11) İznikci: Cem evinin temizliğine bakar. Cem evinin maddi olarak temizliğinden sorumludur.
12) Bekçi: Buna kapıcı da denilir. Cem evinin kapısında bekler ve gireni çıkanı kontrol eder. Cem törenlerine yabancıların ve bu törene girmeye hakkı olmayanların girmesini engeller.
Kul Mustafa, cem törenlerindeki görevleri bir şiirinde şöyle anlatıyor:
“Mürşidlik da’vasın kılan
Her müşkilden haber olur
Kendisüne sitem süren
Yol derdinden haber olur
Yola giden imüş talib
Hem yorulmaz yoldaş bilüb
Rehberinden öğüt alub
Her sırlardan haber olur
Mü’min ü müslim derile
Ağrcı acılar sorula
Mü’min olan dâra dura
Tekbirliye haber olur
Hak içûn erkân çalınsun
Günah gitsun kalb silunsün
Süpürge ele alınsun
Ol Ferraşa haber olur
Herkes yerine otursun
Özünü Hakk’a yetürsün
Erkanı soya bitürsün
Elden ele haber olur
Bu yüceye verin hakkın
Olasınız Hakk’a yakın
İrteye koymayın sakın
İl kişiye haber olur
Yuyrucu hakkını alsun
Kurbanın meydana gelsin
Ayak kaldır dâra dursun
Tekbirciye haber olsun
Hak içün eylesin gülşan
Özünü pak eyle ey can
Olası küfürler iman
Güman cana haber olur
Oturan duran dediler
Her sırrı Cem’de kodular
Gerçeklere Hû dediler
İzinciye haber olur
Çerağcı çerağın kaldır
Yönünün Mevla’ya döndür
Ezelden kadim erkandır
Ensâriye haber olur
Cümleniz birden kalkmasun
Yerde hırıltı etmesun
Gavga gıybete gitmesun
Emek hiçe haber olur
Çağırın pazvandlar(377) gelsün
Hak içün gülbangin alsun
Sofra görün taam yensün
Mikail’e haber olur
Söyleden söyletti söyle
Artık eksik kabul eyle
Hakikat ahvali böyle
Güman cana haber olur
Kul Mustafa’ma der varınca
Ulu divana durunca
Emanet ıssı gelince
Can cesede haber olur”